در سال‌های اخیر، دیه تصادفات به‌صورت سالانه دستخوش تغییرات متعددی شده است. این تغییرات ناشی از تورم و وضعیت اقتصادی کشور، تأثیر مستقیمی بر جبران خسارت‌های حاصل از تصادفات دارد. آگاهی از نرخ دیه سال ۱۴۰۳ و تغییرات آن، به‌ویژه برای رانندگان و بیمه‌گذاران، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که درصورت اتفاق افتادن حادثه، اطلاعات دقیق درباره نرخ دیه می‌تواند از بروز مشکلات و اختلافات قانونی جلوگیری کند و فرآیند دریافت غرامت را تسهیل نماید.
دیه چیست؟
دیه یکی از ابزارهای حقوقی است که در چارچوب قوانین اسلامی برای جبران خسارت‌های ناشی از آسیب‌های جسمی، جانی و مالی تعیین شده است. به‌طورکلی، این مبلغ در مواردی مانند قتل یا صدمات بدنی غیرعمدی، مانند تصادفات رانندگی یا حوادث کار، اعمال میشود. میزان دیه بسته‌به نوع صدمه و میزان آسیب، متفاوت است؛ به عنوان مثال، برای قطع عضو، جراحات یا از دست دادن حواس مختلف مانند بینایی یا شنوایی، نرخ دیه مشخصی تعیین شده است. انواع دیه به شرح زیر است:
| نوع دیه | توضیحات |
| دیه جان | آسیب با قصد و اختیار؛ موجب حق قصاص برای آسیب‌دیده و امکان دریافت دیه به‌جای قصاص. |
| دیه قتل | دیه کامل انسان؛ مشخص‌شده توسط قوه قضاییه و متفاوت برای زن و مرد. |
| دیه شبه عمد | مجرم قصد آسیب دارد اما قصد جنایت ندارد؛ مثلاً کتک زدن که منجر به مرگ میشود. |
| دیه مقدر | مقدار آن در شرع مشخص است؛ مثل دیه یک چشم (نصف دیه کامل) و دیه انگشت (یک دهم دیه کامل). |
| خطای محض | نه قصد جنایت وجود دارد و نه عملی که به آن خسارت منجر شود؛ مثل شکستن شیشه پنجره. |
| دیه اعضای بدن | پرداخت دیه بر اساس آسیب به اعضا؛ اگر یک عضو منحصربه‌فرد آسیب ببیند، دیه کامل و در غیر این صورت، بر اساس آسیب. |
| دیه منافع اعضا | پرداخت دیه برای آسیب به حواس؛ مثلاً از دست رفتن شنوایی بدون آسیب به گوش. |
همچنین، نرخ دیه براساس تقویم سالانه تغییر کرده و دولت هر ساله نرخ جدیدی برای آن اعلام می‌کند که مطابق با وضعیت اقتصادی کشور و نرخ تورم است. این نرخ در صورت تصادفات یا حوادثی که به مرگ یا آسیب جدی منجر می‌شوند، نقشی تعیین‌کننده در میزان غرامت پرداختی خواهد داشت. لازم است این را بدانید که نرخ دیه با قیمت و خلافی خودرو هیچ ارتباطی ندارد.
در مواردی که شخص متوفی یا مجروح شده است، وابستگان قانونی و ورثه می‌توانند درخواست دیه کرده و پس از دریافت دیه تصادف یا نرخ دیه، آن را بر اساس قوانین اسلامی یا وصیت‌نامه فرد، تقسیم کنند.
تغییرات نرخ دیه در سال ۱۴۰۳
در سال ۱۴۰۳، نرخ دیه به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. درکل میتوان نرخ دیه سال ۱۴۰۳ را در چند مورد زیر خلاصه کرد:
- نرخ دیه کامل انسان در ماه‌های غیرحرام: ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان
- نرخ دیه کامل انسان در ماه‌های حرام: ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان
- درصد افزایش نسبت‌به سال ۱۴۰۲: تقریباً ۳۴ درصد افزایش
- افزایش مبلغ دیه در ماه‌های غیرحرام نسبت‌به سال ۱۴۰۲: ۳۰۰ میلیون تومان
- افزایش مبلغ دیه در ماه‌های حرام نسبت‌به سال ۱۴۰۲: ۴۰۰ میلیون تومان
به خاطر داشته باشید که دیه کامل زن، نصف دیه کامل مرد است. بر این اساس، دیه کامل زن در سال ۱۴۰۳ و در ماه‌های حرام، معادل ۸۰۰ میلیون تومان و در ماه‌های غیر حرام برابر با ۶۰۰ میلیون تومان است. البته در ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی اشاره شده است که اگر مبلغ خسارت جانی وارد شده به بانوان، تا یک سوم دیه کامل باشد، میزان دیه برابر با مرد محاسبه میشود. افزایش در مبلغ دیه تصادفات و نرخ دیه تأثیر مستقیمی بر نرخ بیمه شخص ثالث داشته و با توجه به قوانین راهنمایی و رانندگی و قوه قضاییه، قیمت جدید از اول فروردین ۱۴۰۳ اعمال شده است. انتظار می‌رود نرخ جریمه های رانندگی و دیه بتواند تا حدی از مشکلات موجود کم کند.
نحوه محاسبه دیه تصادف
جراحت‌ها انواع مختلفی دارند که از خراش‌های سطحی تا بریدگی‌های عمیق را شامل می‌شوند و هر یک نرخ دیه متفاوتی دارند. نکته حائز اهمیت در نحوه محاسبه دیه تصادف، این است که طول زخم و تعداد بخیه‌ها تأثیر چندانی در محاسبه نرخ دیه ندارند؛ بلکه معیار اصلی، عمق جراحت است. در مواردی که زخم هم عمق و هم طول زیادی داشته باشد، تعدد جراحت ملاک قرار می‌گیرد. برای مثال، یک بریدگی عمیق که بخش وسیعی از یک عضو را در بر می‌گیرد، ممکن است شامل چند جراحت دامیه باشد. هرچه جراحت عمیق‌تر و نزدیک‌تر به استخوان باشد، درصد دیه بیشتری به آن تعلق می‌گیرد. در جدول نرخ دیه، توضیحات مربوط به آن‌ها و مبلغ دیه تصادفات ۱۴۰۳ آورده شده است:
| نوع جراحت | توضیحات | میزان دیه (بر اساس دیه کامل: ۱.۲ میلیارد تومان) |
| حارصه | خراشیدگی سطحی بدون خونریزی | یک صدم دیه تصادفات و نرخ دیه کامل
۱۲ میلیون تومان |
| دامیه | جراحت سطحی همراه با بریدگی و خونریزی | دو صدم دیه تصادفات و نرخ دیه کامل
۲۴ میلیون تومان |
| متلاحمه | جراحت عمیق بدون رسیدن به پوست نازک روی استخوان | یک صدم دیه تصادفات و نرخ دیه کامل
۳۶ میلیون تومان |
| سمحاق | جراحت عمیق تا رسیدن به پوست نازک روی استخوان | چهار صدم دیه تصادفات و نرخ دیه کامل
۴۸ میلیون تومان |
| موضحه | جراحتی که استخوان نمایان شود | پنج صدم دیه تصادفات و نرخ دیه کامل
۶۰ میلیون تومان |
| مأمومه | جراحت سر تا رسیدن به کیسه مغز | یک سوم دیه تصادفات و نرخ دیه کامل
۴۰۰ میلیون تومان |
| دامغه | جراحت سر با پاره‌شدن کیسه مغز | یک سوم دیه تصادفات و نرخ دیه کامل
۴۰۰ میلیون تومان + ارش |
| جائفه | جراحت ناشی از وارد شدن وسیله‌ای به بدن (شکم، سینه،…) | یک سوم دیه تصادفات و نرخ دیه کامل
۴۰۰ میلیون تومان |
| نافذه | جراحت عمیق ناشی از وسیله‌ای در دست یا پا | یک دهم دیه تصادفات و نرخ دیه کامل
۱۲۰ میلیون تومان |
| تغییر رنگ پوست صورت | سیاه شدن پوست | شش هزارم دیه کامل یعنی ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان |
| کبود شدن پوست | سه هزارم دیه کامل یعنی ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان | |
| سرخ شدن پوست | یک‌ونیم هزارم دیه کامل یعنی ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان | |
| تغییر رنگ پوست سایر اعضای بدن | سیاه شدن پوست | سه هزارم دیه کامل یعنی ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان |
| کبود شدن پوست | یک‌ونیم هزارم دیه کامل یعنی ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان | |
| سرخ شدن پوست | هفتادوپنج میلیونیوم دیه کامل یعنی ۹۰۰ هزار تومان |
در ادامه، نحوه محاسبه و رسیدن به این اعداد را با هم مرور می‌کنیم. هرگاه جراحات حارصه، دامیه، متلاحمه، سمحاق و موضحه (موارد ذکر شده در بندهای «الف» تا «ث» ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی) در نقاطی از بدن غیر از سر و صورت رخ دهند، اگر آن عضو دارای دیه معین باشد، دیه جراحت بر اساس نسبت‌های مشخص از دیه آن عضو، تعیین میشود. در صورتی که عضو مذکور دیه معین نداشته باشد، ارش ثابت (ارش را دیه‌ای می‌گویند، که مقدار آن در قانون اسلام، تعیین نشده باشد.) برای آن در نظر گرفته میشود. به‌عنوان مثال، اگر جراحت متلاحمه برای یک بند انگشت در نظر گرفته شود، دیه آن بر اساس نسبت دیه یک بند انگشت محاسبه می‌گردد.
پس میتوان گفت، دیه یک انگشت معادل یک دهم دیه کامل یعنی ۱۲۰ میلیون تومان است. پس، دیه یک بند انگشت معادل یک سوم دیه انگشت یعنی ۴۰ میلیون تومان میشود. در نتیجه، دیه متلاحمه برای یک بند انگشت برابر با ۲ درصد از دیه یک بند انگشت یعنی ۸۰۰ هزار تومان خواهد بود.
دیه در ماه‌های حرام
نرخ دیه ماه حرام، به‌دلیل ارزش ویژه این ماه‌ها از نظر اسلامی و شرعی، بیشتر است. در فرهنگ اسلامی، جان انسان‌ها و احترام به زندگی در این ماه‌ها مورد تأکید قرار گرفته است. بنابراین، برای مهم شمردن حفظ حرمت و اهمیت جان انسان‌ها، دیه در این ماه‌ها افزایش می‌یابد. این اقدام همچنین به‌عنوان یک عامل بازدارنده برای جلوگیری از آسیب به دیگران در این دوره‌های خاص عمل می‌کند.
میزان نرخ دیه در ماه‌های حرام در سال ۱۴۰۳ برابر با ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است. این ماه‌ها شامل محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه هستند. برای محاسبه این مقدار، دیه ماه‌های غیرحرام که ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است، با یک سوم آن جمع میشود. همچنین، لازم به ذکر است که ماه رمضان جزو ماه‌های حرام محسوب نمی‌شود و در این ماه دیه ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است.
نکته: دیه تصادفات و نرخ دیه در ماه‌های حرام برابر است با: نرخ دیه در ماه‌های غیرحرام + یک‌سوم نرخ دیه در ماه‌های غیرحرام
نحوه پرداخت دیه توسط بیمه
با اجباری شدن بیمه شخص ثالث برای خودروها، پرداخت دیه تصادفات به عهده شرکت‌های بیمه قرار می‌گیرد. این بیمه شامل دیه یا ارش ناشی از صدمات بدنی مانند شکستگی، نقص عضو، ازکارافتادگی و فوت میشود. مراحل دریافت دیه بعد از تصادف به شرح زیر است:
- اعلام حادثه: پس از تصادف، بلافاصله با افسر راهنمایی و رانندگی تماس بگیرید تا بررسی‌های لازم انجام و کروکی تصادف کشیده شود.
- کمک‌های اولیه: با اورژانس تماس بگیرید تا مصدوم به بیمارستان منتقل شود و درصورت نیاز، خودروی راننده مقصر به پارکینگ منتقل گردد.
- تشکیل پرونده: برای شکایت و استفاده از بیمه شخص ثالث راننده مقصر، پرونده تشکیل دهید. کد یکتای بیمه‌نامه و مدارک راننده مقصر به افراد زیاندیده تحویل داده میشود.
- ارجاع به پزشکی قانونی: آسیب‌دیدگان به پزشکی قانونی ارجاع می‌شوند تا طول درمان مشخص شود و پرونده به دادگاه ارسال گردد.
- جلسه دادگاه: جلسه دادگاه با حضور آسیب‌دیدگان، راننده مقصر و نمایندگان بیمه تشکیل میشود و رای نهایی به طرفین ابلاغ می‌گردد.
- دریافت رای دادگاه: پس از صدور رای، شاکی باید آن را به شرکت بیمه تحویل دهد. شرکت بیمه ۵۰ درصد از دیه را بلافاصله و مابقی را پس از تایید مدارک پرداخت می‌کند.
- پرداخت دیه: در صورتی که اعتراضی به رای وجود نداشته باشد، دیه به فرد آسیب‌دیده پرداخت خواهد شد. درصورت فوت فرد، میتوان توافقی بین بازماندگان و راننده مقصر برای پرداخت دیه انجام داد. اگر دیه از طریق بیمه پرداخت شود، زیاندیده باید پس از تکمیل مدارک، درخواست دیه از بیمهگر کند. در صورت درخواست، مبلغ دیه به‌صورت مستقیم به حساب زیاندیده واریز میشود. اگر درخواست نشود، بیمه دیه را به حساب دادگستری واریز کرده و فیش واریز را دریافت می‌کند.
- معاینه نهایی: ممکن است پزشکی قانونی یک بار دیگر آسیب‌دیدگان را معاینه کند تا احکام دیه به درستی اجرا شود.
مدت زمان کل مراحل ممکن است متفاوت باشد و معمولاً ۱۰ تا ۲۰ روز برای صدور رای نیاز دارد. مهلت پذیرش پرداخت خسارات دیه توسط بیمه ۴ سال است. مدت زمان پرداخت دیه تصادفات توسط شرکت‌های بیمه نیز حدودا ۱۵ روز بعد از رای دادگاه است. هرچند این مدت می‌تواند در شرایط خاص بین ۲ تا ۳ ماه یا حتی تا ۱ سال نیز طول بکشد. در موارد مربوط به دیه تصادفات، مراحل ترخیص خودرو نیز به‌خوبی مشخص شده است و لازم نیست مدت زمان زیادی بدون خودرو سر کنید.
جدول نرخ بیمه شخص ثالث در سال ۱۴۰۳
بیمه شخص ثالث خسارات جانی و مالی وارد شده به اشخاص ثالث در تصادف خودرویی را پوشش می‌دهد. خسارات جانی بیمه شخص ثالث بر اساس مبلغ دیه کامل یک فرد مسلمان محاسبه میشود. حداقل تعهدات مالی بیمه نیز با در نظر گرفتن ۲٫۵ درصد مبلغ دیه در ماه حرام تعیین میشود. این موضوع را نیز در نظر داشته باشید که شرکت بیمه، حتی در ماه‌های حرام نیز، دیه کامل یک انسان، به اندازه ماه‌های غیرحرام، در نظر گرفته میشود. در ادامه، میزان تعهدات بیمه را مشخص کرده‌ایم:
| میزان تعهدات بیمه | مبلغ پرداختی توسط بیمه |
| حداقل تعهدات مالی بیمه شخص ثالث | ۲.۵ درصد دیه یک انسان کامل یعنی ۳۰ میلیون تومان |
| حداکثر تعهدات مالی بیمه شخص ثالث | ۵۰ درصد دیه یک انسان کامل یعنی ۶۰۰ میلیون تومان |
| تعهدات جانی بیمه شخص ثالث | یک دیه کامل معادل یک میلیارد و دویست هزار تومان |
تمام دارندگان وسایل نقلیه زمینی، از جمله موتورسیکلت و خودرو، موظف به تهیه بیمه شخص ثالث هستند که خسارات جانی و مالی شخص ثالث را جبران می‌کند. نرخ بیمه شخص ثالث بر اساس نرخ پایه بیمه و نرخ دیه انسان کامل تعیین میشود.
سخن آخر
در نهایت میتوان گفت، پرداخت دیه تصادفات توسط بیمه شخص ثالث فرآیندی است که به‌کمک قوانین مشخص، امنیت مالی زیان‌دیدگان را تضمین می‌کند. با اجباری شدن بیمه، افراد می‌توانند در صورت وقوع حوادث، به‌سرعت و بدون نیاز به فرآیندهای قضائی پیچیده، نرخ دیه را دریافت کنند. این سیستم نه‌تنها از حقوق زیان‌دیدگان حمایت می‌کند، بلکه موجب کاهش بار مالی ناشی از حوادث برای جامعه نیز میشود.